Riese Inna Rzeczywistość

Kamil Marciniak

W latach 1769-1770 Austria ustanowiła pod pretekstem ochrony przed szalejącą w Rzeczypospolitej epidemią dżumy tzw. „kordon sanitarny”, obejmujący z początku starostwo spiskie, a później również czorsztyńskie, nowotarskie i sądeckie. Była to faktyczna aneksja, dokonana jeszcze przed I rozbiorem Rzeczypospolitej
W 1768 r. zawiązana została konfederacja barska, skierowana przeciwko
kurateli Rosji i popieranemu przez wojska rosyjskie królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Z początku konfederaci cieszyli się poparciem Cesarstwa Austriackego. Wkrótce jednak wyszły na jaw ich bliskie kontakty z Turkami – groźnym rywalem Austrii – co skłoniło cesarza Józefa II do podjęcia próby zabezpieczenia północnych granic.

Pierwsze plany rewindykacji Spisza zaczęły być przygotowywane w 1763 r., jeszcze przez cesarzową Marię Teresę i księcia Wenzela Antona von Kaunitza. Fakt wybuchu zarazy w Rzeczypospolitej stał się tylko wygodnym pretekstem do aneksji i tak w 1769 r. Austriacy zajęli starostwo spiskie, oficjalnie pod pretekstem utrzymywania kordonu sanitarnego chroniącego Królestwo Węgier przed epidemią.

Warto zaznaczyć, że władze austriackie zapewniały, iż tereny te oficjalnie pozostaną częścią Korony. Co więcej, z początku król Stanisław August Poniatowski również zaakceptował nowy stan rzeczy, ponieważ kordon osłabiał konfederatów.

Przy okazji ustalania nowych granic miał miejsce ciekawy epizod. W 1769 r. granice między Rzeczpospolitą Obojga Narodów, a Królestwem Węgierskim nie były zbyt dokładnie wyznaczone, natomiast Węgrzy rościli sobie prawa nie tylko do Spisza, ale również do Podhala, a nawet całej Sądecczyzny. W związku z tym w październiku 1769 r. węgierski komisarz graniczny Joseph Török ogłosił, że polscy osadnicy zmienili ukradkiem w XV i XVI w. przebieg granicy. Podobno przedstawił nawet stosowną (sfałszowaną) mapę, która ukazywać miała rzekome „faktyczne” granice. Dalsze rozprzestrzenianie się dżumy na terenach Rosji i wschodnich kresów Rzeczpospolitej skłoniło Austriaków do zagarnięcia kolejnych terenów: starostwa nowotarskiego, czorsztyńskiego i sądeckiego. W lipcu wojska austriackie posunęły się blisko 40 km w głąb terytorium Rzeczypospolitej, zajmując pozycje po widły Popradu i Dunajca na północy oraz Ropki, Stawiszę i Czarną na wschodzie. 20 listopada 1770 r., po tym gdy cesarzowa Maria Teresa ostatecznie zaakceptowała aneksję, Austria oficjalnie ogłosiła przyłączenie Spisza do Królestwa Węgier.

Niedługo po Austrii również i Prusy, pod pozorem rozciągnięcia kordonu sanitarnego, rozpoczęły inkorporację poszczególnych starostw Pomorza.

Kamil Marciniak · Wysłany: Śro 23:57, 24 Mar 2021 Temat postu:

Wał graniczny

Kopiec na polanie
Natychmiast po zagarnięciu wspomnianych terenów Rzeczpospolitej, Austriacy przystąpili do umacniania nowej granicy. Przy stosunkowo dużym nakładzie sił i środków w najłatwiej dostępnych odcinkach wzniesiono graniczny wał obronny. Prostokreślny przebieg wału oraz jego profil wskazują raczej na pełnienie przez niego funkcji bariery wojskowo-administracyjnej, nie zaś pełnowartościowej fortyfikacji. Mimo to wał, poprzedzony fosą i zapewne zasiekami, mógł stanowić oparcie dla patrolu czy oddziału wojsk granicznych w przypadku ataku nieregularnych grup zbrojnych, takich jak oddziały konfederackie. Mobilność oddziałów granicznych zapewniała droga wałowa.

Zachowany fragment wału granicznego w lesie poniżej przełęczy Knurowskiej

Do dziś zachowały się wielokilometrowe odcinki tego wału: od wschodnich podnóży Żeleźnicy, przez Kierówkę (na północ od szczytu), trzy Kopce, Turbacz (816,0 m) po Janiłówkę (816,9). Dalej wał przebiegał w masywie Lubania